Wprowadzeniem
do tego tematu może być historia egotyka, który poszedł do
lekarza narzekając na ból głowy. Lekarz, zbadawszy go, spytał:
"Czy odczuwa pan przykry ból w okolicach czoła?" "Tak"
- odpowiedział pacjent. "I pulsujący ból w tyle głowy?"
"Tak". "I przeszywający ból tu z boku?" "Tak".
Lekarz wyjaśnił: "Pańska aureola jest zbyt ciasno
nałożona".
Faktem jest, że niemal każdy w dzisiejszych czasach wierzy, że ma aureolę. Jeśli nie bierze się ona z cnoty, pochodzi ona przynajmniej od szamponu. Mark Twain powiedział kiedyś: "Gdy myślę o tym, jak wielu niemiłych ludzi poszło - jak mi powiedziano - do nieba, czuję się zmobilizowany do tego, aby wieść lepsze życie".
Należy dokonać rozróżnienia między "miłymi" ludźmi i "okropnymi" ludźmi.
Mili ludzie myślą, że są dobrzy; okropni ludzie wiedzą, że tacy nie są. Mili ludzie nigdy nie wierzą, że czynią źle lub że łamią jakieś przykazanie albo że są winni pogwałcenia prawa moralnego. Jeśli czynią coś, co rozum nazwałby złym, mają setki sposobów na usprawiedliwianie się. Dobro jest zawsze w nich samych, lecz zło spowodowane jest czymś poza nimi. Niektórzy mówią, że bierze się ono z warunków ekonomicznych: ktoś powie "Urodziłem się w zbyt zamożnej rodzinie", a ktoś inny: "urodziłem się w zbyt ubogiej rodzinie". Psychologia również świetnie się nadaje do usprawiedliwiania swoich win, np: "Mam kompleks Edypa" lub "kompleks Elektry" albo "mam kompleks niższości".
Okropni ludzie, w przeciwieństwie do miłych, zazwyczaj nie są wystarczająco bogaci, aby poddać się psychoanalizie; nigdy nie zostali przedstawieni własnej podświadomości i myślą o sobie, że są po prostu w zwyczajny sposób źli. Mili ludzie oceniają siebie według wad, od których się powstrzymują; okropni ludzie oceniają siebie według cnót, w których upadli. Gdy miła osoba widzi, jak drugi człowiek robi coś, co postrzega ona za złe, krytykuje ona; gdy okropna osoba widzi człowieka, który idzie na śmierć na szafot, powtarza ona za św. Filipem Neri: "Oto ja tam idę, gdyby nie łaska Boża". Gdy miła osoba naprawdę grzeszy, mówi: "Ale ze mnie głupiec". Gdy okropna osoba grzeszy, mówi: "ale ze mnie grzesznik".
Mili ludzie zawsze przestrzegają etyki społecznej ortodoksji lub konwencji. Mniej snu z powiek spędza im fałszowanie zeznania podatkowego niż założenie na bankiet białego krawata zamiast czarnego i bardziej są zgorszeni gramatycznym błędem popełnionym przez kaznodzieję niż jego fałszywą doktryną. Wyrafinowanie i respekt stanowią w ich dobroci szerszy koncept, a społecznym konwenansom nadaje się rangę Boskiego Przykazania; to, co jest powszechnie uznawane lub przyjmowane za zwyczaj, nie jest złe. Żyjąc w społeczeństwie, w którym rozwody są powszechne, mili ludzie mówią: "Ach, każdy tak robi, dlatego rozwód jest czymś dobrym". Mili ludzie myślą, że idą prosto, ponieważ obracają się w najlepszych kręgach; okropni ludzie to ci, których wady są widoczne i którzy z reguły nie dorównują poziomowi społecznej konwencji. Gdy mili ludzie łamią wszystkie Boże przykazania, ich przyjaciele mówią, że: "ona jest tak miła" lub "on jest tak miły"; gdy okropni ludzie łamią któreś z przykazań w bardziej rażący sposób, przypinana jest im etykietka człowieka "podłego i niewyrafinowanego". Mili ludzie kochają czytać skandaliczne historie o złośliwych ludziach, gdyż poprawiają one ich samopoczucie. W rzeczywistości mili ludzie to ci, których grzechy nie wyszły na jaw; ludzie okropni to ci, których grzechy wyszły na jaw.
Faktem jest, że niemal każdy w dzisiejszych czasach wierzy, że ma aureolę. Jeśli nie bierze się ona z cnoty, pochodzi ona przynajmniej od szamponu. Mark Twain powiedział kiedyś: "Gdy myślę o tym, jak wielu niemiłych ludzi poszło - jak mi powiedziano - do nieba, czuję się zmobilizowany do tego, aby wieść lepsze życie".
Należy dokonać rozróżnienia między "miłymi" ludźmi i "okropnymi" ludźmi.
Mili ludzie myślą, że są dobrzy; okropni ludzie wiedzą, że tacy nie są. Mili ludzie nigdy nie wierzą, że czynią źle lub że łamią jakieś przykazanie albo że są winni pogwałcenia prawa moralnego. Jeśli czynią coś, co rozum nazwałby złym, mają setki sposobów na usprawiedliwianie się. Dobro jest zawsze w nich samych, lecz zło spowodowane jest czymś poza nimi. Niektórzy mówią, że bierze się ono z warunków ekonomicznych: ktoś powie "Urodziłem się w zbyt zamożnej rodzinie", a ktoś inny: "urodziłem się w zbyt ubogiej rodzinie". Psychologia również świetnie się nadaje do usprawiedliwiania swoich win, np: "Mam kompleks Edypa" lub "kompleks Elektry" albo "mam kompleks niższości".
Okropni ludzie, w przeciwieństwie do miłych, zazwyczaj nie są wystarczająco bogaci, aby poddać się psychoanalizie; nigdy nie zostali przedstawieni własnej podświadomości i myślą o sobie, że są po prostu w zwyczajny sposób źli. Mili ludzie oceniają siebie według wad, od których się powstrzymują; okropni ludzie oceniają siebie według cnót, w których upadli. Gdy miła osoba widzi, jak drugi człowiek robi coś, co postrzega ona za złe, krytykuje ona; gdy okropna osoba widzi człowieka, który idzie na śmierć na szafot, powtarza ona za św. Filipem Neri: "Oto ja tam idę, gdyby nie łaska Boża". Gdy miła osoba naprawdę grzeszy, mówi: "Ale ze mnie głupiec". Gdy okropna osoba grzeszy, mówi: "ale ze mnie grzesznik".
Mili ludzie zawsze przestrzegają etyki społecznej ortodoksji lub konwencji. Mniej snu z powiek spędza im fałszowanie zeznania podatkowego niż założenie na bankiet białego krawata zamiast czarnego i bardziej są zgorszeni gramatycznym błędem popełnionym przez kaznodzieję niż jego fałszywą doktryną. Wyrafinowanie i respekt stanowią w ich dobroci szerszy koncept, a społecznym konwenansom nadaje się rangę Boskiego Przykazania; to, co jest powszechnie uznawane lub przyjmowane za zwyczaj, nie jest złe. Żyjąc w społeczeństwie, w którym rozwody są powszechne, mili ludzie mówią: "Ach, każdy tak robi, dlatego rozwód jest czymś dobrym". Mili ludzie myślą, że idą prosto, ponieważ obracają się w najlepszych kręgach; okropni ludzie to ci, których wady są widoczne i którzy z reguły nie dorównują poziomowi społecznej konwencji. Gdy mili ludzie łamią wszystkie Boże przykazania, ich przyjaciele mówią, że: "ona jest tak miła" lub "on jest tak miły"; gdy okropni ludzie łamią któreś z przykazań w bardziej rażący sposób, przypinana jest im etykietka człowieka "podłego i niewyrafinowanego". Mili ludzie kochają czytać skandaliczne historie o złośliwych ludziach, gdyż poprawiają one ich samopoczucie. W rzeczywistości mili ludzie to ci, których grzechy nie wyszły na jaw; ludzie okropni to ci, których grzechy wyszły na jaw.
W
społeczeństwie nie ma miejsca dla tych, którzy są zbyt dobrzy lub
dla tych, którzy są zbyt źli. Przetrwać mogą tylko ludzie
przeciętni. To dlatego na Golgocie nasz Pan został ukrzyżowany z
dwoma łotrami. Tamci byli zbyt źli dla konwencjonalnej moralności;
nasz Pan był zbyt dobry. W czasie Swojego życia, nasz Pan często
był kojarzony z tymi "okropnymi ludźmi". Opowiada On
historię o synu marnotrawnym, który przedkładany był nad swego
cnotliwego brata. Pochwala On syna, który zbuntował się i
odpokutował a nie tego, który deklarował lojalność, a potem
upadł. Cieszy się On zagubioną owcą, która się odnalazła i
utraconą monetą, która została odzyskana, ponieważ Ewangelia,
którą głosił, nie była potępieniem oczywistej niegodziwości,
lecz raczej potępieniem rzucającej się w oczy dobroci.
Jedno z pięknych zdarzeń w Jego życiu dotyczyło miłych ludzi i okropnych ludzi. Zdarzyło się to po tym, jak nasz Zbawiciel spędził noc na modlitwie w Ogrodzie Oliwnym i przyszedł wczesnym rankiem do Świątyni z okazji wielkiego Święta Namiotów. Jest wielce prawdopodobne, że gdy w mieście gromadziły się dziesiątki tysięcy ludzi, w radości świętowania mógł zdarzyć się jeden lub drugi przypadek nadużycia lub rażącego pogwałcenia moralności.
W każdym razie, bardzo mili ludzie, skrybowie i Faryzeusze, znaleźli kobietę, którą przyłapali na akcie cudzołóstwa. Interesujące było, że przyłapali ją na tym akcie i nie byli tak bardzo poruszeni okropieństwem tego grzechu, jak chęcią złapania jej i schwytania naszego Pana w pułapkę własnych słów. Wyciągając ją z jej schronienia, przyprowadzili ją w święte otoczenie Świątyni, poddając tę obdartą, potarganą, przerażoną kobietę zimnej i lubieżnej ciekawości swoich złośliwych towarzyszy.
Oskarżenie przeciw tej kobiecie było sformułowane w taki sposób, aby raczej oskarżyć Jego, a nie ją, i aby stworzyć wrażenie, że pogwałcił On albo prawo Mojżesza, albo prawo Rzymian, którzy podbili ten kraj. Zaczęli mówić: "Prawo Mojżeszowe nakazuje, aby ukamienować tę kobietę. Co Ty na to?". Było to prawdą, że Prawo Mojżeszowe faktycznie nakazywało kamienowanie takich kobiet, gdyż tego rodzaju sugestie znaleźć można w Księdze Powtórzonego Prawa i w Księdze Kapłańskiej. Lecz prawo to było podówczas już tylko martwą literą. W praktyce mówili do naszego Pana: "Mówisz, że pochodzisz od Boga, że jesteś Synem Bożym. Prawo Mojżesza pochodzi od Boga. Jeśli pochodzisz od Boga i prawo Mojżesza pochodzi od Boga, wówczas nakaż, aby ta kobieta została ukamienowana. Skaż ją na śmierć".
Lecz była to tylko część ich sztuczki. Od kilku dziesięcioleci, od kiedy Rzymianie objęli panowanie w ich kraju, tylko rzymskie władze mogły posłać kogoś na śmierć. Gdyby zatem skazał tę kobietę na śmierć zachowując posłuszeństwo prawu Mojżesza, donieśliby na Niego do Poncjusza Piłata, który w zamian oskarżyłby go o pogwałcenie prawa Cezara.
W każdym razie myśleli, że go złapali w pułapkę. Gdyby ukamienował tę kobietę, byłby winien zdrady przeciw Cezarowi; gdyby wypuścił tę kobietę, byłby winien herezji przeciw Mojżeszowi. Był to rodzaj dylematu między sprawiedliwością i miłosierdziem. Gdyby potępił tę kobietę, nie byłby miłosierny, a On twierdził, że jest miłosierny. Gdyby ją wypuścił, nie byłby sprawiedliwy, a On utrzymywał, że jest sprawiedliwy.
W odpowiedzi na ten dylemat nasz Zbawiciel pochylił się do przodu i zaczął przesuwać Swym palcem po kurzu, który leżał na podłodze Świątyni. Jest to jedyny zarejestrowany przypadek w Jego życiu, w którym coś pisał. Co pisał? Nie wiemy, lecz wiemy, że dwa razy pochylił się do przodu i dwa razy pisał coś w kurzu. Możemy zgadywać, że za pierwszym razem zapisał w kurzu grzechy tej kobiety, a delikatny wiatr nagle się zerwał, aby zdmuchnąć to, co zostało napisane.
Gdy On pisał, oni nastawali ze swymi pytaniami: "Co powiesz o prawie Mojżeszowym?". On spojrzał na nich i dał im Swoją odpowiedź: "Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci kamieniem". Nie odwoływał on prawa Mojżeszowego. Domagał się powołania nowego składu sędziowskiego; pytał, czy kobieta ta mogła zostać należycie osądzona przez tych, którzy popełnili grzechy przeciwne jej grzechom. Było w niej zbyt dużo uczuć; oni mieli ich zbyt mało. Ona zgrzeszyła nadmierną miłością; oni zgrzeszyli jej brakiem. Nowi oprawcy zostali wezwani do Mojżeszowej dyspensy. Chrystus ogłosił, że tylko niewinni mają prawo, aby potępiać, a Ten, który był Samą Niewinnością, nie potępił jej, ponieważ pewnego dnia miał On umrzeć za nią i za wszystkich innych grzeszników.
Posłyszawszy Jego słowa, mili ludzie zaczęli spoglądać na siebie, aby zobaczyć, czy znalazłby się wśród nich człowiek wystarczająco odważny, który mógłby powiedzieć, że nie jest winien żadnego grzechu. Żaden z nich nie odszedł. Nasz Pan pochylił się raz jeszcze i pisał - i tym razem wierzymy, że zapisał grzechy wszystkich miłych ludzi - grzechy, które jeszcze nie wyszły na jaw. Gdy ujrzeli swe grzechy wystawione na widok publiczny, zaczęli odchodzić jeden po drugim, poczynając od najstarszego. Można sobie wyobrazić, jak nasz Pan spojrzał na jednego z nich Swoim głębokim, przenikliwym wzrokiem, który poprzedza sąd, a potem pisał w kurzu. Tym razem nie było wiatru, który mógł zdmuchnąć oskarżenia. Napisał: "Złodziej". Miły człowiek upuścił swój kamień i odszedł. Spoglądając na drugiego faryzeusza i czytając w jego duszy, nasz Pan napisał: "Morderca". Ten upuścił swój kamień i odszedł. Pozostał tylko jeden - najmłodszy i najbogatszy ze wszystkich. Wziął on już kamień z ręki swojego sąsiada i ważył go w dłoni, aby zobaczyć, czy jest on cięższy od kamienia, który przedtem trzymał, a potem oddał lżejszy kamień, aby rzucić cięższym w kobietę. Nasz Pan spojrzał mu w oczy, poznał jego grzech i napisał po raz trzeci: "Cudzołożnik". Ten szybko odrzucił swój kamień i uciekł.
W Świątyni pozostali tylko grzesznica i nasz Pan: miseria et misericordia; nędza i miłosierdzie, stworzenie godne pożałowania i współczucie. Zwracając się do niej słowem, którego użył raz w odniesieniu do Swojej Matki w Kanie i którego miał użyć raz jeszcze na Krzyżu, zapytał: "Niewiasto, gdzie są ci, którzy cię potępiają?". Odpowiedziała: "Nie ma ich tu, mój Panie". Odpowiedział: "I ja cię nie potępiam. Idź i nie grzesz więcej."
Jedno z pięknych zdarzeń w Jego życiu dotyczyło miłych ludzi i okropnych ludzi. Zdarzyło się to po tym, jak nasz Zbawiciel spędził noc na modlitwie w Ogrodzie Oliwnym i przyszedł wczesnym rankiem do Świątyni z okazji wielkiego Święta Namiotów. Jest wielce prawdopodobne, że gdy w mieście gromadziły się dziesiątki tysięcy ludzi, w radości świętowania mógł zdarzyć się jeden lub drugi przypadek nadużycia lub rażącego pogwałcenia moralności.
W każdym razie, bardzo mili ludzie, skrybowie i Faryzeusze, znaleźli kobietę, którą przyłapali na akcie cudzołóstwa. Interesujące było, że przyłapali ją na tym akcie i nie byli tak bardzo poruszeni okropieństwem tego grzechu, jak chęcią złapania jej i schwytania naszego Pana w pułapkę własnych słów. Wyciągając ją z jej schronienia, przyprowadzili ją w święte otoczenie Świątyni, poddając tę obdartą, potarganą, przerażoną kobietę zimnej i lubieżnej ciekawości swoich złośliwych towarzyszy.
Oskarżenie przeciw tej kobiecie było sformułowane w taki sposób, aby raczej oskarżyć Jego, a nie ją, i aby stworzyć wrażenie, że pogwałcił On albo prawo Mojżesza, albo prawo Rzymian, którzy podbili ten kraj. Zaczęli mówić: "Prawo Mojżeszowe nakazuje, aby ukamienować tę kobietę. Co Ty na to?". Było to prawdą, że Prawo Mojżeszowe faktycznie nakazywało kamienowanie takich kobiet, gdyż tego rodzaju sugestie znaleźć można w Księdze Powtórzonego Prawa i w Księdze Kapłańskiej. Lecz prawo to było podówczas już tylko martwą literą. W praktyce mówili do naszego Pana: "Mówisz, że pochodzisz od Boga, że jesteś Synem Bożym. Prawo Mojżesza pochodzi od Boga. Jeśli pochodzisz od Boga i prawo Mojżesza pochodzi od Boga, wówczas nakaż, aby ta kobieta została ukamienowana. Skaż ją na śmierć".
Lecz była to tylko część ich sztuczki. Od kilku dziesięcioleci, od kiedy Rzymianie objęli panowanie w ich kraju, tylko rzymskie władze mogły posłać kogoś na śmierć. Gdyby zatem skazał tę kobietę na śmierć zachowując posłuszeństwo prawu Mojżesza, donieśliby na Niego do Poncjusza Piłata, który w zamian oskarżyłby go o pogwałcenie prawa Cezara.
W każdym razie myśleli, że go złapali w pułapkę. Gdyby ukamienował tę kobietę, byłby winien zdrady przeciw Cezarowi; gdyby wypuścił tę kobietę, byłby winien herezji przeciw Mojżeszowi. Był to rodzaj dylematu między sprawiedliwością i miłosierdziem. Gdyby potępił tę kobietę, nie byłby miłosierny, a On twierdził, że jest miłosierny. Gdyby ją wypuścił, nie byłby sprawiedliwy, a On utrzymywał, że jest sprawiedliwy.
W odpowiedzi na ten dylemat nasz Zbawiciel pochylił się do przodu i zaczął przesuwać Swym palcem po kurzu, który leżał na podłodze Świątyni. Jest to jedyny zarejestrowany przypadek w Jego życiu, w którym coś pisał. Co pisał? Nie wiemy, lecz wiemy, że dwa razy pochylił się do przodu i dwa razy pisał coś w kurzu. Możemy zgadywać, że za pierwszym razem zapisał w kurzu grzechy tej kobiety, a delikatny wiatr nagle się zerwał, aby zdmuchnąć to, co zostało napisane.
Gdy On pisał, oni nastawali ze swymi pytaniami: "Co powiesz o prawie Mojżeszowym?". On spojrzał na nich i dał im Swoją odpowiedź: "Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci kamieniem". Nie odwoływał on prawa Mojżeszowego. Domagał się powołania nowego składu sędziowskiego; pytał, czy kobieta ta mogła zostać należycie osądzona przez tych, którzy popełnili grzechy przeciwne jej grzechom. Było w niej zbyt dużo uczuć; oni mieli ich zbyt mało. Ona zgrzeszyła nadmierną miłością; oni zgrzeszyli jej brakiem. Nowi oprawcy zostali wezwani do Mojżeszowej dyspensy. Chrystus ogłosił, że tylko niewinni mają prawo, aby potępiać, a Ten, który był Samą Niewinnością, nie potępił jej, ponieważ pewnego dnia miał On umrzeć za nią i za wszystkich innych grzeszników.
Posłyszawszy Jego słowa, mili ludzie zaczęli spoglądać na siebie, aby zobaczyć, czy znalazłby się wśród nich człowiek wystarczająco odważny, który mógłby powiedzieć, że nie jest winien żadnego grzechu. Żaden z nich nie odszedł. Nasz Pan pochylił się raz jeszcze i pisał - i tym razem wierzymy, że zapisał grzechy wszystkich miłych ludzi - grzechy, które jeszcze nie wyszły na jaw. Gdy ujrzeli swe grzechy wystawione na widok publiczny, zaczęli odchodzić jeden po drugim, poczynając od najstarszego. Można sobie wyobrazić, jak nasz Pan spojrzał na jednego z nich Swoim głębokim, przenikliwym wzrokiem, który poprzedza sąd, a potem pisał w kurzu. Tym razem nie było wiatru, który mógł zdmuchnąć oskarżenia. Napisał: "Złodziej". Miły człowiek upuścił swój kamień i odszedł. Spoglądając na drugiego faryzeusza i czytając w jego duszy, nasz Pan napisał: "Morderca". Ten upuścił swój kamień i odszedł. Pozostał tylko jeden - najmłodszy i najbogatszy ze wszystkich. Wziął on już kamień z ręki swojego sąsiada i ważył go w dłoni, aby zobaczyć, czy jest on cięższy od kamienia, który przedtem trzymał, a potem oddał lżejszy kamień, aby rzucić cięższym w kobietę. Nasz Pan spojrzał mu w oczy, poznał jego grzech i napisał po raz trzeci: "Cudzołożnik". Ten szybko odrzucił swój kamień i uciekł.
W Świątyni pozostali tylko grzesznica i nasz Pan: miseria et misericordia; nędza i miłosierdzie, stworzenie godne pożałowania i współczucie. Zwracając się do niej słowem, którego użył raz w odniesieniu do Swojej Matki w Kanie i którego miał użyć raz jeszcze na Krzyżu, zapytał: "Niewiasto, gdzie są ci, którzy cię potępiają?". Odpowiedziała: "Nie ma ich tu, mój Panie". Odpowiedział: "I ja cię nie potępiam. Idź i nie grzesz więcej."
Mili ludzie nie znajdują Boga, ponieważ wypierając się własnej winy, nie potrzebują oni Odkupiciela. Okropni ludzie, którzy są zmysłowi, zapalczywi, spaczeni, samotni, słabi, lecz którzy próbują stać się dobrymi, zdają sobie szybko sprawę, że potrzebują pomocy z zewnątrz, że sami sobie nie poradzą w dążeniu do dobra. Ich grzech tworzy pustkę. Od tego momentu, podobnie jak kobieta przyłapała na grzechu, istnieje wybór: "Chrystus albo nic".
Cóż za niespodzianki będą w dniu Sądu Ostatecznego, gdy okropni ludzie znajdą się w Królestwie Niebieskim: "Jawnogrzesznice i poborcy podatkowi wejdą do Królestwa Niebieskiego przed Skrybami i Faryzeuszami". Niespodzianka będzie trojaka: po pierwsze, zobaczymy tam wielu ludzi, których nigdy nie spodziewaliśmy się tam zobaczyć. O niektórych z nich powiemy: "Jak on tu wszedł? Chwała niech będzie Bogu, spójrzcie na nią!". Drugą niespodzianką będzie niespotkanie tam wielu miłych ludzi, których spodziewaliśmy się tam ujrzeć. Lecz niespodzianki te będą niczym w porównaniu z trzecią i największą niespodzianką ze wszystkich: tą niespodzianką będzie, że my tam będziemy.
Arcybiskup Fulton J. Sheen
Źródło:
"Life is Worth Living",1953r., str. 217-222.
